Autor: Smart Plus Researh
Šta su domaći proizvodi – nešto što je izašlo „iz radionice“ sa teritorije Srbije, makar ta radionica bila u vlasništvu stranog (ne domaćeg) kapitala? Ili je to roba sa sela? Koliko često se kupuju domaći proizvodi? Kakav je kvalitet domaćih proizvoda? Da li je strano i bolje? Zbog čega kupujemo domaće, a zbog čega one proizvode koje smatramo stranim? Ovo su samo neka od pitanja na koja smo odgovorili pitajući građane Srbije o njihovima navikama kupovine domaćih proizvoda. Agencija Smart Plus Research iz Beograda istraživala je ovu tematiku anketiranjem 800 ispitanika, a uzorak je reprezentativan prema polu, godinama i regionu u kome žive.
Kako definišemo domaći proizvod
Jedan od važnih uvida je da nema slaganja oko definicije domaćeg proizvoda. Potrošači ga definišu kao proizvod sa sela, ono što može da se kupi na pijaci, često organic, preko proizvoda koje proizvode male firme, zanatlije, do onih koji uzimaju u obzir i vlasništvo i poreklo sirovina i recepturu i veličinu preduzeća. Tako, za 43% je to proizvod koji se proizvodi u Srbiji, od domaćih sirovina, bez obzira na vlasništvo, a za 30% je to proizvod iz Srbije i srpske firme. Mnogi dodaju u definiciju i reči poput kvalitetno, provereno, organsko, zdravo, te ne čudi što polovina navodi da svakodnevno kupuje ove proizvode, a svi ih bar ponekad kupe.
Neki ispitanici idu i korak dalje, imenuju pojedine proizvođače (bilo kompanije bilo samostalne proizvođače), imenuju konkretne proizvode (od čvaraka, ajvara, sira, kajmaka i drugih prehrambenih do pamuka iz Arilja, ili pak šerpi i bojlera iz poznate fabrike u Gornjem Milanovcu).
Ključni razlozi za kupovinu domaćih proizvoda odnose se, pre svega, na ukuse koje potrošači vole, na koje su naučili (šest od 10), a zatim i na poverenje u domaće proizvode, a jednako važan je i odnos cene i kvaliteta. Spontano, polovina građana Srbije navodi, kao jedan od razloga kupovine domaćih proizvoda, činjenicu da tako pomažu domaću ekonomiju i domaće tržište, ali i očuvanje tradicije. Kao što je jedan od ispitanika rekao: „Kupovinom naših proizvoda podstičemo razvoj naše ekonomije“. Bez obzira na to da li pričamo o privatnom, samostalnom proizvođaču ili industrijskoj proizvodnji, svako ko je u lancu ima svoj udeo u finalnom proizvodu, pa tako doprinosi razvoju našeg društva. Kada kupujemo domaće proizvode, s jedne strane čuva se tradicija, a s druge, makar i posredno, ulaže se u budućnost.
Domaće ili strano?
U odnosu na strane proizvode, potrošači radije biraju domaću hranu (brašno, ulje, mleko i mlečne proizvode, meso i mesne prerađevine, zamrznuto). Kada su u pitanju sokovi, slatkiši, grickalice, alkoholna pića potrošači podjednako biraju i strane i domaće. Ali, kada je reč o ličnoj, kućnoj i kozmetici za bebe, te odeće i obuće, manje se biraju domaći proizvodi.
U preferenciji domaće-strano postoje interesantne razlike između potrošača, kada je u pitanju pol, region i uzrasna dob građana.
Kod mlađe populacije (18-34) preovladava neutralan stav prema domaćim i stranim osnovnim namirnicama (brašno, šećer, pirinač...) u odnosu na starije, kojima je značajno važnije da osnovne namirnice budu domaći proizvodi, a i češće su korisnici ovih proizvoda. Populacija srednjeg doba, takođe, značajno više preferira u odnosu na mlade, domaće proizvode iz kategorije slatkiša, slanih grickalica i sokova, dok deluje da mladima nije preterano važno da li će proizvodi iz ovih kategorija biti iz domaće ili inostrane proizvodnje. Slično je i sa alkoholnim domaćim pićima (pivo, vino...), gde je populaciji srednjeg doba (u odnosu na mlađu populaciju) značajno važnije da pića budu domaći proizvodi.
Kada se posmatraju razlike u kontekstu domaćih-stranih proizvoda, zanimljiv je podatak da je muškarcima značajno važnije da meso i mesne prerađevine budu domaći proizvod u odnosu na žene, koje nemaju posebnu preferenciju. Razlika između muškaraca i žena postoji i kada su u pitanju domaće slane grickalice, gde su muškarci indiferentniji, a žene značajnije više preferiraju domaće slane grickalice.
Šta može bolje?
Kako bi češće birali domaće proizvode, građani Srbije imaju više predloga za poboljšanje domaće robe, koja bi ih navela da domaće proizvode više kupuju i samim tim konzumiraju. Povoljnije akcije i promocije se najčešće navode, sledi predlog poboljšanja odnosa kvaliteta i cene, te poboljšanje distribucije – da je domaće proizvode moguće pronaći u najrazličitijim radnjama, marketima, velikim lancima. Pored toga, jedna od zamerki je i nestabilan kvalitet.
Čini se da su napori različitih strana – države, proizvođača, trgovinskih lanaca – u promociji domaćih proizvoda i podsticanje kupovine urodili plodom, ali i da ima prostora za poboljšanje proizvodnog procesa, kako bi i cenovno bili konkurentni i povoljniji.
